Maansteen

MAANSTEEN - OORSPRONG VAN DE NAAM

De Maansteen dankt zijn naam aan zijn gelijkenis met het hemellichaam. Zelfs toen al associeerden de Grieken en Romeinen maansteen met hun maangoden en geloofden ze dat het een gestolde maanstraal was. De maansteen, ook bekend als seleniet en adulaar, is treffend vernoemd naar zijn gelijkenis met de maan. Seleniet is afgeleid van het Griekse ‘selene’ wat ‘maan’ betekent en dit is tevens de naam van de maangodin in de Griekse mythologie (en selenologie is het bestuderen van de geologie van de maan). Adulaar is een variëteit van maansteen die wordt aangetroffen in de Alpen en dat ook zijn naam verleent aan het optische fenomeen ‘adularescentie’ (maansteeneffect) dat uniek is voor de maansteen (straks meer hierover). De maansteen heeft iets magisch over zich. Bij sommige edelstenen moet u worstelen om te begrijpen waar hun bijgeloven vandaan komen, maar bij de maansteen is zijn mythologie meteen begrijpelijk.

EIGENSCHAPPEN VAN MAANSTEEN

De Maansteen staat bekend om de prachtige kleurschitteringen. De stenen hebben een blauwachtig witte glans die het oppervlak in de richting van het licht lijkt te strelen. Maansteen bestaat uit dunne veldspaatlamellen en deze blauwachtige reflectie, kleurspel genoemd, wordt veroorzaakt door de interferentie van blauw licht met de veldspaatlagen.

Het moet een hoge zuiverheidsgraad hebben en de vorm, transparantie en zuiverheid zijn de belangrijkste kwaliteiten van deze steen. Voor een regenboogmaansteen speelt kleurspel natuurlijk een belangrijke rol.

Autrefois, les pierres de Lune étaient traditionnellement taillées en cabochon ; aujourd’hui, elles sont de plus en plus souvent facettées, mais il est très difficile de trouver des pierres de Lune en qualité gemme.La pierre de Lune est la pierre de naissance du mois de juin. Son trait est blanc, son clivage parfait elle a une dureté de 6 à 6,5 sur l’échelle de Mohs.

Herkomst maansteen

Maansteen geschikt voor de handel komt alleen voor in enkele geïsoleerde afzettingen in Brazilië, Birma, de Alpen, India, Madagaskar, Sri Lanka, Tanzania en de V.S., waardoor deze veel zeldzamer is dan vele beter bekende edelstenen.

De meeste maansteen die uit Sri Lanka komt, is afkomstig uit de beroemde mijnen in Meetiyagoda in het zuiden, nabij Galle, maar hij wordt ook gewonnen in Dumbara, Tissamaharama en Imbulpe. In Meetiyagoda wordt inmiddels al meer dan 50 jaar gegraven, maar nu is nog maar één daarvan actief.

Rond 1987 leken de grote stenen die maansteen met een sterke blauwe glans opleverden te zijn uitgeput. Tegenwoordig worden er hoofdzakelijk alleen nog kleinere maanstenen gewonnen die dieper uit de mijn vandaan komen, met een meer zilveren glans. Het is echter nog wel mogelijk om via gespecialiseerde handelaren aan eerder gewonnen Sri Lankaanse maansteen van hoge kwaliteit te komen. Door zijn sprankelende interactie met de metalen in sieraden is maansteen één van die edelstenen die er simpelweg voor lijkt te zijn gemaakt om in sieraden verwerkt te worden. Zoals reeds gezegd wordt maansteen met de minuut zeldzamer, dus mocht u zijn gevallen voor de magie van maansteen, wacht dan geen seconde langer om de geboortesteen van juli aan uw collectie toe te voegen.

GESCHIEDENIS VAN DE MAANSTEEN

De maan nam een belangrijke plaats in bij de mensen in de oudheid. Het ontzag dat men had voor de maansteen is dan ook geen verrassing. In zowel het oude Rome als India geloofde men dat maansteen op mysterieuze wijze ontstond uit maanlicht, waarschijnlijk door het zilveren tot blauwig-witte licht dat op magische wijze over de steen danst. De maansteen is een heilige steen in India en de hindoes noemen hem ‘chandrakant’, wat ‘geliefde van de maan’ betekent. Deze naam, gebaseerd op de mythische maanlichtoorsprong, is afgeleid van het Sanskriet voor ‘maan’ (chandra) en ‘geliefde (kanta). De Romeinen dachten dat het uiterlijk van de maansteen veranderde met het wassen en afnemen van de maan. Ze geloofden zelfs dat hun maangodin, Diana, op elke maansteen te zien was. Een terugkerend thema in de mythologie rondom de maansteen is waarzeggerij, wat niet verwonderlijk is aangezien deze wordt beschouwd als een vrouwelijke of ‘godinnen’steen. In de oudheid werd waarzeggerij doorgaans gezien als iets vrouwelijks. Dit ging zelfs zover, dat mannen zich als vrouw verkleedden met een maansteen in hun mond, om de toekomst te kunnen zien. In de mythologie wordt de maansteen ook genoemd als de steen van de ‘tedere hartstocht’, met diverse verwijzingen naar zijn vermogen om de krachtigste en mooiste van alle emoties te beïnvloeden: de liefde.

SAMENSTELLING VAN MAANSTEEN

Maansteen wordt commercieel gewonnen in enkele geïsoleerde afzettingen in India, Madagaskar, Sri Lanka en Tanzania, waardoor het een zeldzamere steen is dan veel bekendere edelstenen. De chemische formule van de maansteen is (Na,K)AlSi3O8. De hardheid van deze edelsteen is 6-6,5 op de schaal van 10. De gemiddelde dichtheid is 2,55-2,59.

MAANSTEEN SOORTEN

Maansteen heeft een zeer brede waaier van kleuren: het kan bruin, groen, grijs, roze, regenboog, wit, geel of zelfs kleurloos zijn. De regenboogmaansteen staat bekend om de kleuren die doen denken aan de regenboog. De ceylon maanstenen staan bekend om het kattenoogeffect. Zodra het licht op deze edelsteen schittert, ontstaat er een kruisje van licht. De witte maansteen staat bekend om de elegante uitstraling en is hierdoor geliefd onder edelsteenliefhebbers.

Maansteen, wat altijd al zeldzaam is, is één van de meest begeerde variëteiten van veldspaat. Veldspaat (afgeleid van het Duitse ‘feldt spat’ wat ‘veldsteen’ betekent, omdat het de aarde verrijkt met voedingsstoffen voor planten) is een mineralenfamilie die in het bijzonder bekend is om zijn stenen met wonderschone optische fenomenen, zoals adularescentie, aventurescentie en irisatie. Zijn twee subgroepen zijn de plagioklase groep en de kaliumgroep. Deze groepen worden onderscheiden door de hoeveelheid calcium en natrium die ze bevatten en in welke verhouding. De meeste edelsteenvariëteiten behoren tot de plagioklase groep. Edelstenen uit de kaliumgroep delen dezelfde chemische samenstelling, maar worden onderscheiden door hun kristalstructuur. Eén belangrijk ding om te onthouden is dat veel veldspaatedelstenen er hetzelfde uitzien. De stenen worden dan ook vaak verward door hun vergelijkbare samenstellingen en handelsnamen, wat zelfs onder sommige gemmologen nog tot verhitte discussies leidt.

Sommige veldspaatedelstenen lijken qua samenstelling zoveel op elkaar, dat zelfs sommige laboratoria ze maar met moeite van elkaar kunnen onderscheiden. Maansteen is lid van de kaliumgroep en is nauw verwant aan labradoriet en zonnesteen. Sommige boeken zorgen voor verwarring door geen onderscheid te maken tussen edelstenen en mineralen, waardoor sommigen de zeldzaamheid van edelstenen in twijfel trekken na het lezen van opmerkingen als: “waarschijnlijk de meest voorkomende mineralen op aarde”. Alle edelstenen (organische even daargelaten) zijn mineralen, maar niet alle mineraalexemplaren beschikken over de drie noodzakelijke eigenschappen (schoonheid, zeldzaamheid en duurzaamheid) die ze tot edelsteen maken. Maansteen komt voor in een variëteit aan kleuren, waaronder bruin, kleurloos, groen, grijs, roze, regenboog, wit en geel. Maansteen heeft een zilveren tot blauwe glans, is halfdoorschijnend tot doorschijnend en vertoont vaak een zeer hoge zuiverheid. Regenboogmaansteen (technisch labradorietveldspaat qua samenstelling) biedt maar liefst twee optische effecten tegelijk.

Het vertoont zowel een helderblauwe adularescentie als ook een irisatie dat wit licht uiteen laat vallen in zijn spectrale kleuren. In de ogen van de deskundige heeft de ‘beste’ maansteen een intens blauwe glans die mooi over de steen glijdt bij het veranderen van de kijkhoek, een hoge zuiverheid en een kleurloze lichaamskleur. Simpel gesteld: hoe intenser de blauwe glans en hoe groter en doorzichtiger de maansteen, des te waardevoller zal deze zijn. Adularescentie is de echte magie achter de maansteen. Nadat het slijpsel (vorm, proportie en afwerking), de kleur, doorzichtigheid en zuiverheid van de maansteen zijn beoordeeld, resteert alleen nog de beslissende factor bij het bepalen van zijn kwaliteit en waarde: de adularescentie. Natuurlijk speelt bij de regenboogmaansteen irisatie ook nog een rol. Van oudsher worden maanstenen in cabochons geslepen, maar ze worden tegenwoordig ook steeds vaker gefacetteerd.

Labradoriet

Labradoriet is vernoemd naar het Canadese schiereiland Labrador, waar deze steen voor het eerst werd gevonden. Deze edelsteen is een plagioklase veldspaat die wordt gewonnen in China, India en Madagaskar. Labradoriet is verkrijgbaar in zowel doorzichtige exemplaren (doorgaans rood, oranje, geel of kleurloos) als ook rookgrijze variëteiten met een opvallende metaalgekleurde irisatie, die toepasselijk ‘labradorescentie’ wordt genoemd (zie bladzijde 32). Dit fenomeen vertoont regenboogkleurige reflecties als licht vanuit verschillende hoeken op de steen valt. De steen wordt beoordeeld door te kijken naar de kracht, intensiteit en verscheidenheid van de kleuren. In de omgangstaal wordt deze steen o.a. de ‘zwarte regenboog’ en de ‘vuursteen’ genoemd (de naam die gebruikt wordt door de Indianen op Labrador, die geloven dat deze steen mystieke krachten bezit).

Zonnesteen

Deze steen dankt zijn naam aan zijn overeenkomst met de zon. Zonnesteen is een plagioklase veldspaat die doorgaans geel, roze, oranje, rood of kleurloos is. De belangrijkste eigenschap van de zonnesteen is zijn aventurescentie, de wonderschone glinstering die het gevolg is van kleine metalen insluitingen (zie bladzijde 30). Zonnesteen komt hoofdzakelijk uit India, Madagaskar en de V.S. (De Oregon-zonnesteen is de officiële edelsteen van de staat Oregon sinds 1987) en was ooit zeer gewild, omdat men geloofde dat deze steen zijn drager tijdens diens levensreis zou begeleiden. Gezien zijn naam is het niet verwonderlijk dat er ook legendes zijn die de zonnesteen in verband brengen met de zon. Zo wil één verhaal dat paus Clemens VII (14781534) een zonnesteen bezat met een gouden vlek die met de zon meebewoog over de steen.