De smaragd is waarlijk een klassieke en fantastische edelsteen. Geen wonder dat de Mesopotamiërs (hedendaags Irak) naar verluidt al 4000 jaar geleden handelden in smaragd. De lust naar zijn zeldzame en mooie groen, van Cleopatra tot de conquistadores, heeft de smaragd gemaakt tot één van de meest waardevolle edelstenen ter wereld. Maar de geboortesteen van mei laat zich niet zo eenvoudig begrijpen als andere stenen.
Naam
De naam 'smaragd' kan worden herleid tot het Griekse woord 'smaragdos', dat 'groene edelsteen' betekent. Net als bij robijn of saffier werd deze naam voor de wetenschappelijke ontwikkelingen in de 18e eeuw gebruikt voor alle groene edelstenen.
Chemische samenstelling van smaragd
De smaragd is een lid van de beril-familie (van het oud-Griekse 'beryllos', wat blauwgroene steen betekent), die bekend staat als de 'moeder der edelstenen' vanwege zijn hoog aangeschreven variëteit aan edelstenen. Afgezien van de groene smaragd, omvat de berilfamilie onder andere aquamarijn (blauw), bixbiet (rood), gosheniet (wit, kleurloos), heliodoor (geel) en morganiet (roze). De smaragd dankt zijn kleur aan chroom, vanadium en ijzer. Afhankelijk van de aanwezige hoeveelheden zorgen deze voor een uitzonderlijk mooi kleurenpalet van pastel tot diepgroene tinten, met in variërende mate blauwige, bruinige, grijzige en gelige tinten.
Wat een smaragd is, valt niet zo eenvoudig te zeggen. Zo werd bijvoorbeeld de groene saffier ooit de ‘oriëntsmaragd’ genoemd, omdat deze uit het verre oosten kwam. Eén ding dat niet onbesproken kan blijven is de term ‘groene beril’. U zou denken dat dit altijd hetzelfde als smaragd zou moeten zijn, toch? Nou, niet dus... Sommige professionals en gemmologische laboratoria maken een onderscheid op basis van de agens waaraan ze hun kleur ontlenen, kleurzuiverheden, tinten en tonen. Volgt u het nog? Ik ook niet! In haar uitstekende boek ‘Ruby, Sapphire & Emerald Buying Guide’ zegt Renée Newman het volgende: “er is in de edelstenenhandel geen criterium afgesproken voor het onderscheid tussen groene beril en smaragd”. Zij geeft er de voorkeur aan om het simpel te houden voor consumenten en om met ‘smaragd’ te verwijzen “naar alle beril van blauwig groen tot gelig groen, ongeacht zijn toon, kleurpuurheid of kleuragens
Herkomst van smaragd
Omdat de Egyptische smaragdafzettingen al lange tijd zijn uitgeput, is de Colombiaanse smaragd – de buit van de beruchte 16e-eeuwse veroveraars Hernán Cortés (die vanaf 1519 tegen de Azteken streed) en Francisco Pizarro (die vanaf 1526 tegen de Inca's streed) – sinds de 16e eeuw een gewilde variëteit. In 1931 werd in Zambia de op een na grootste smaragdafzetting ter wereld ontdekt. Edelstenen uit deze bron zijn beroemd om hun kwaliteit. Andere smaragdafzettingen bevinden zich in Afghanistan, Brazilië, Pakistan, Rusland (Oeral) en Zimbabwe.
Geschiedenis van smaragd
De geschiedenis van deze edelsteen begint in Egypte. De smaragdmijnen in de oostelijke woestijnregio, die mogelijk al bestonden in 3500 v. Chr., werden in 1816 herontdekt door Frédéric Cailliaud, een Franse mineraloog en ontdekkingsreiziger. Al in de tijd van Alexander de Grote zochten Griekse mijnarbeiders hier naar smaragden. Hoewel Egypte bijna een monopolie op smaragden had, bestonden er ook nog andere bronnen. De Habachtal-regio in het Oostenrijkse Salzburg leverde een paar smaragden op en er werden Romeinse oorbellen gevonden met smaragden afkomstig uit de Pakistaanse Mingora-mijn in de Swat-vallei. Volgens de legende zijn de Scythische smaragden, die Plinius noemt in zijn 'Historia Naturalis', afkomstig uit de Russische Oeral.
Cleopatra, de laatste farao van Egypte, was dol op smaragden. Ze droeg weelderige sieraden met smaragden, liet decoratieve objecten ermee versieren en gaf hoogwaardigheidsbekleders smaragden met haar beeltenis erin gesneden. Smaragden waren voor de Egyptenaren meer dan alleen mooie edelstenen – het waren patriottistische symbolen van nationale trots. Cleopatra was zich daarvan bewust en verklaarde de mineralogische rijkdom van het land rond 47 v. Chr. resoluut tot haar eigendom. Sinds de Egyptische tijd worden smaragden telkens weer in verband gebracht met vruchtbaarheid, onsterfelijkheid, verjonging en eeuwige jeugd. Plinius dichtte smaragd bovendien een verzachtend werking voor vermoeide ogen toe.
Hoewel ze reeds 2000 jaar voor haar geboorte waren ontdekt, zullen de Egyptische afzettingen voor altijd bekend staan als ‘Cleopatra’s smaragdmijnen’. Sinds de Egyptische tijd is de smaragd in verband gebracht met vruchtbaarheid, onsterfelijkheid, verjonging en eeuwige jeugd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de smaragd de geboortesteen van mei is.
Eigenschappen van smaragd
Zichtbare insluitingen gelden doorgaans als typische vingerafdruk van de smaragd. De karakteristieke 'schoonheidsvlekken' ontstaan, omdat smaragden langzaam groeien in metamorf gesteente waardoor zich vaak bijvoegsels zoals kleine blaasjes of kristallen vormen. In edelsteenvakkringen worden dergelijke insluitingen gezien als sierlijk gewas in een groene tuin en daarom ook 'jardin' (Frans voor 'tuin') genoemd. De ruwe omgeving in combinatie met sporen van chroom en vanadium biedt de 'beste' voorwaarden voor insluitingen.
Een ander kenmerk van deze edelsteen is zijn unieke schittering. De 'helderheid' van een smaragd wordt beïnvloed door kleur, slijpsel en zuiverheid en wordt vaak omschreven als zijdeachtig, warm, zacht, gloeiend, of als 'groen vuur'. De kwaliteit van het slijpsel is erg belangrijk voor een smaragd, aangezien een bekwaam edelsteenslijper de voor het oog zichtbare insluitingen zo kan plaatsen dat hun impact op de schoonheid geminimaliseerd wordt. Door de typische 'smaragdslijp' (met trappen op gelijke afstand van elkaar) kan bovendien de druk bij het slijpen worden verminderd en de satijnen schittering van de smaragd worden benadrukt.
Zelfs vandaag de dag nog hebben we ‘groene kamers’ voor presentators van tvprogramma’s om te ontspannen en ‘ziekenhuisgroen’ om patiënten te kalmeren. Smaragden (evenals andere groene stenen) zijn zeker prettiger voor de ogen. Wanneer u een smaragd wilt gaan uitkiezen, dan is het van belang om de volgende vier criteria te begrijpen en wat hun impact op de prijs is: puurheid van de kleur, doorzichtigheid, zuiverheid en schittering (helderheid).
Zoals bij vele edelstenen is de kleur het belangrijkste voor de smaragd en het wijze Goudhaartje-principe (niet te donker, niet te licht) helpt ons wederom op weg. Echter, wanneer de rest gelijk is, dan is een iets dieper en rijker blauwig groen dan het midden evengoed wenselijk. Wat van belang is, is uw ‘perceptie van puurheid’ van het groen in verschillende lichtbronnen, waarbij we in gedachten houden dat een edelsteen er idealiter even goed uitziet in alle lichtomstandigheden. Voor de markt is het puurste groen het meest waardevol. Het gevaar schuilt hem erin dat ‘puur’ groen de eenhoorn is der smaragden, waarbij verschillende experts ieder hun eigen voorkeur hebben. Een klein beetje geel (doorgaans tot 15 procent) kan een puur groen versterken, in kunstlicht is de kleur in evenwicht, terwijl een beetje blauw hem juist dieper, rijker en warmer maakt. Kleurvoorkeuren zijn subjectief, dus als pastel de voorkeur heeft vanwege de tint van uw huid, dan is er geen discussie. Echter, als we ons willen houden aan de norm voor de handel, dan is de beste smaragd voor u de smaragd die voldoet aan uw beste perceptie van groen. Smaragden met teveel blauw, bruin, grijs of geel zullen hiernaar geprijsd worden.
Voor smaragden kunnen we doorzichtigheid en zuiverheid het beste omschrijven als twee verschillende dingen, hoewel ze wel verwant zijn met elkaar. Over het algemeen zal een doorzichtige ‘levendige’ smaragd met minder grote zichtbare insluitingen een hogere prijs opleveren dan een smaragd waarvan de insluitingen zo fijn zijn dat ze de steen duisterder maken, wat nadelig is voor de doorzichtigheid.
De smaragd is een Type III-steen met zichtbare insluitingen die we tolereren. Sterker nog, de kans dat we een varken zien vliegen is groter, dan dat we een smaragd vinden van groter dan 1 karaat die ‘schoon voor het oog’ is (geen zichtbare insluitingen wanneer de steen vanaf 15 centimeter wordt bekeken met het blote oog).
Ze zijn een karaktertrekje, zoals een moedervlek, niet een onzuiverheid. Waarom? Smaragd groeit langzaam in metamorf gesteente (gesteente dat een fysieke verandering heeft ondergaan door extreme hitte of druk), wat hun omvang beperkt. Deze gewelddadige omgeving, in combinatie met elementen van chroom en vanadium, biedt het ‘ideale’ scenario voor de vorming van insluitingen. Al het andere daargelaten zijn schonere grotere smaragden meer waard, eenvoudigweg vanwege hun geologische zeldzaamheid.
Tot slot is het minstens zo belangrijk om de unieke schittering van smaragden te leren appreciëren. De ‘helderheid’ van een smaragd wordt beïnvloed door kleur, slijpsel en zuiverheid en wordt vaak omschreven als satijn, zijdeachtig, warm, zacht, gloeiend, of (mijn favoriet) als ‘groen vuur’. U zult niet de spetterende fonkeling krijgen die u aantreft in paraibatoermalijn, maar dat hoeft ook niet. De smaragd bezit een geheel eigen elegantie. De kwaliteit van het slijpsel is erg belangrijk voor een smaragd, aangezien een bekwaam edelsteenslijper de inherente voor het oog zichtbare insluitingen zo kan plaatsen dat hun impact op de schoonheid geminimaliseerd wordt. In termen van slijpsel en vorm is de beroemde smaragdslijp, met zijn trappen op gelijke afstand van elkaar, speciaal ontworpen om de druk bij het slijpen te verminderen, de satijnen schittering van de smaragd te accentueren en, in het geval van Colombiaans smaragd, om de ruwe opbrengst te maximaliseren. Hoewel dit traditionele slijpsel net zo synoniem is met smaragden als rood is met Ferrari’s, zijn bij smaragden uit Brazilië en Zambia ovalen en peren ook veel voorkomende vormen, vanwege de vorm van het ruwe materiaal. Van materiaal dat niet geschikt is om te worden gefacetteerd maakt men vaak cabochons of kralen. Zoek zoals bij alle edelstenen naar een goede vorm en algeheel voorkomen.
Smaragd is relatief duurzaam, maar er moet bij de verzorging wel met enkele zaken rekening worden gehouden. De Egyptische smaragden zijn er dan allang niet meer, maar sinds de wapenfeiten van de beruchte 16e-eeuwse conquistadores Hernando Cortés (voerde vanaf 1519 campagne tegen de Azteken) en Francisco Pizarro (voerde vanaf 1526 campagne tegen de Inca’s) is een Colombiaanse soort synoniem geworden met smaragden van uitzonderlijke kwaliteit. Op basis van reputatie en ervaring is de Colombiaanse smaragd qua gewildheid het zwaargewicht op de marktplaats voor smaragden. Hierbij voorziet deze in 60 procent van de totale output in de wereld en 80 procent van alle smaragden van de hoogste kwaliteit die vandaag de dag beschikbaar zijn. Colombia’s voornaamste mijnen zijn gelegen in een gebied dat bekend staat als de ‘smaragdgordel’, in het Cordilla Oriental-gebergte in het westelijke voorgebergte van de Andes.
’s Werelds beroemdste smaragdmijn is de historische Muzomijn, die zich 161 kilometer ten noorden van de Colombiaanse hoofdstad Bogota bevindt, in Boyacá aan de oever van de Mineró-rivier. Muzo is de oudste mijn van Colombia en was al in productie voordat de conquistadores in het midden van 16e eeuw de plaatselijke eigenaars overwonnen. Muzo produceert ongeveer 50 procent van alle smaragden uit Colombia en, tezamen met La Pita (een gebied dat pas commercieel actief is sinds 1997) is het verantwoordelijk voor 90 procent van de totale Colombiaanse smaragdexport. De meerderheid van ’s werelds mooiste smaragden komt uit Muzo en deze worden geprezen om hun klassieke ‘Muzo’-groene tinten. Het is dus te begrijpen dat de vraag naar Colombiaanse smaragd hoog is, in het bijzonder daar waar het de betere kwaliteit betreft. Echter, zoals met elke bron, er zitten ook slechte tussen, dus let op dat u voor de steen betaalt en niet voor de naam.
Smaragdvariëteiten
Een synoniem voor uitstekende kwaliteit is de Colombiaanse smaragd, die zeer gewild is op de markt, maar ook zeer zeldzaam. Zijn levendige bosgroene vuur en de buitengewone zuiverheid van het kristal zijn indrukwekkend. De Nova Era-smaragd is afkomstig uit Nova Evra in het Braziliaanse Minas Gerais. Als klassieke schoonheid met middel- tot diepgroene tinten lijkt hij op de Colombiaanse smaragd. Trapiche-smaragden zijn kristallen met fijnvezelige insluitingen van koolstof, die zich vanuit een hexagonale kern radiaal verspreiden om vervolgens een patroon met zes spaken te vormen. Het wonderbaarlijke aan de trapiche-smaragd is dat hij van begin af aan in een hexagonale vorm groeit en niet door een edelsteenslijper in deze vorm wordt gebracht.
Verzorging van smaragd
Smaragden kunnen normaal worden verzorgd, maar ultrasone reiniging en stoomreiniging dienen te worden vermeden. Daarnaast dient regelmatig te worden gecontroleerd of de edelsteen moet worden nabehandeld met oliën.
